tDCS تحریک الکتریکی مغز چیست؟ و چه کاربردی دارد؟

روش tDCS چیست؟

TDCS مخفف عبارت transcranial direct current stimulation است که به معنای تحریک الکتریکی مغز از طریق جمجمه است. در این روش از یک جریان الکتریکی ضعیف (حداکثر تا 2 میلی آمپر) برای تحریک نواحی خاصی از مغز استفاده می‌شود. این جریان الکتریکی از طریق دو الکترود که بر روی سر قرار می‌گیرند، به مغز منتقل می‌شود.

TDCS یک روش غیرتهاجمی است و هیچ گونه جراحی یا تزریقی لازم ندارد. این روش نسبتاً ایمن است و عوارض جانبی کمی دارد.

TDCS در درمان بیماری‌های مختلفی مانند افسردگی، پارکینسون، سکته مغزی، درد مزمن و اختلالات یادگیری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نحوه عملکرد tDCS

الکترودها:

• در روش tDCS، دو الکترود بر روی پوست سر قرار می‌گیرند. این الکترودها معمولاً از موادی ساخته می‌شوند که رسانایی الکتریکی خوبی دارند و با ژل رسانا پوشانده می‌شوند تا تماس بهتری با پوست برقرار کنند.
• یکی از الکترودها به عنوان آند و دیگری به عنوان کاتد عمل می‌کند.

جریان الکتریکی:

• جریان الکتریکی مستقیم (DC) ضعیفی بین 1 تا 2 میلی‌آمپر از یک الکترود به الکترود دیگر عبور می‌کند. این جریان از طریق پوست و جمجمه به مغز منتقل می‌شود.
• آند: الکترود مثبت یا آند، ناحیه‌ای از مغز را که زیر آن قرار دارد تحریک و فعال‌تر می‌کند.
• کاتد: الکترود منفی یا کاتد، ناحیه‌ای از مغز را که زیر آن قرار دارد مهار یا کمتر فعال می‌کند.

کاربردهای tDCS

تحریک الکتریکی مغز از طریق پوست (tDCS) در زمینه‌های مختلفی کاربرد دارد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین کاربردهای این روش اشاره می‌کنیم:

1. درمان اختلالات روانی و عصبی

• افسردگی: tDCS می‌تواند به عنوان یک روش مکمل در درمان افسردگی استفاده شود. مطالعات نشان داده‌اند که تحریک نواحی پیشانی مغز می‌تواند به کاهش علائم افسردگی کمک کند.
• اضطراب: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که tDCS می‌تواند به کاهش علائم اضطراب کمک کند.
• اسکیزوفرنی: tDCS ممکن است به کاهش علائم اسکیزوفرنی، به ویژه توهمات شنیداری، کمک کند.

2. بهبود عملکرد شناختی

• حافظه: tDCS می‌تواند عملکرد حافظه را بهبود بخشد. این روش می‌تواند به تقویت حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت کمک کند.
• توجه و تمرکز: تحریک نواحی مشخصی از مغز می‌تواند توانایی توجه و تمرکز را افزایش دهد.
• یادگیری: tDCS ممکن است فرآیند یادگیری را تسریع کند، به ویژه در زمینه‌هایی مانند زبان‌آموزی و مهارت‌های حرکتی.

3. توانبخشی عصبی

• سکته مغزی: tDCS می‌تواند به بیماران پس از سکته مغزی کمک کند تا توانایی‌های حرکتی و شناختی خود را بازیابند.
• آسیب‌های مغزی: در توانبخشی بیماران با آسیب‌های مغزی، tDCS می‌تواند به بهبود عملکردهای حرکتی و شناختی کمک کند.

4. درمان دردهای مزمن

• فیبرومیالژیا: tDCS می‌تواند به کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا کمک کند.
• سردردهای مزمن: این روش ممکن است در کاهش شدت و دفعات سردردهای مزمن مانند میگرن موثر باشد.

5. سایر کاربردها

• بیماری پارکینسون: tDCS می‌تواند به بهبود برخی از علائم حرکتی و غیرحرکتی در بیماران مبتلا به پارکینسون کمک کند.
• توانبخشی گفتار: در برخی موارد، tDCS می‌تواند به بهبود اختلالات گفتاری مانند آپراکسی گفتاری کمک کند.

تاریخچه tDCS تحریک الکتریکی مغز چیست؟

اجرای درمان TDCS توسط دکتر سعید جلیلی نیکو(روانشناس و مشاور خانواده در بهترین کلینیک ترک اعتیاد خصوصی در تهران، کمپ ترک اعتیاد آوای میعاد رهایی) دستگاه tDCS یکی از دستگاههای مربوط به نوروتراپی است . نوروتراپی به معنی درمان،اعصاب و یا درمان سلول های عصبی است. ازاین وسیله درمانی هم اکنون در اکثر کشورهای پیشرفته استفاده می شود، این وسیله یک ابزار کمکی برای درمان است که افراد سالم نیز می توانند برای افزایش توان عملکرد مغزی،تقویت حافظه و افزایش قدرت یادگیری ازآن استفاده کنند . درضمن بعنوان درمان کمکی در بیماری های مثل افسردگی ،اضطراب ، بی خوابی ، سردردهای میگرنی ،فیبرو میالژی ، بازتوانی سکته مغزی ، اختلالات تکلمی که به دنبال سکته مغزی ایجاد شده،انواع دردهای مختلف بدن که به دارو جواب نداده ، وز وزگوش ، پارکینسون ، آسیب های ناشی از ضربه نخاع ، کاهش اشتها ،تعدیل وزن ، تقویت حافظه دربیماری آلزایمر و بیش فعالی کودکان بکار میرود و در مورد خانم های حامله ای که از بیماری افسردگی رنج میبرند و بعلت محدودیت در مصرف داروی ضد افسردگی نمی توان به آنها دارو تجویز کرد بهترین و بی ضررترین وسیله دراین مورد انتخاب روش tDCS است ،چون هیچگونه عوارض جانبی ندارد.   

عوارض tDCS چیست؟

عوارض جانبی شایع

1. تحریک پوستی:
   • احساس سوزش یا خارش در محل قرارگیری الکترودها.
   • قرمزی و حساسیت پوست.
2. سردرد:
   • برخی افراد ممکن است پس از جلسات tDCS سردرد خفیف یا متوسطی را تجربه کنند.
3. احساس خستگی:
   • احساس خستگی یا خواب‌آلودگی پس از جلسه تحریک.
4. گیجی یا سرگیجه:
   • برخی افراد ممکن است احساس گیجی یا سرگیجه را تجربه کنند.

عوارض جانبی کمتر شایع

1. احساس‌های غیرعادی:
   • احساس مورمور شدن یا ضربان در زیر الکترودها.
2. تغییرات در خلق و خو:
   • تغییرات موقتی در خلق و خو یا احساسات ممکن است رخ دهد.
3. تداخل با دستگاه‌های پزشکی:
   • tDCS ممکن است با برخی از دستگاه‌های پزشکی مانند دستگاه‌های تنظیم کننده ضربان قلب تداخل داشته باشد.

موارد موثر در تأثیرپذیری از روش تحریک الکتریکی مغز TDCS

تأثیرپذیری از روش تحریک الکتریکی مغز از طریق پوست (tDCS) به عوامل مختلفی بستگی دارد. در ادامه به بررسی این عوامل می‌پردازیم:

1. موقعیت و نحوه قرارگیری الکترودها

• موقعیت دقیق الکترودها: قرارگیری صحیح الکترودها بر روی مناطق خاصی از پوست سر می‌تواند تأثیرات متفاوتی داشته باشد. به عنوان مثال، قرار دادن الکترودها بر روی ناحیه پیشانی می‌تواند اثرات مختلفی نسبت به قرار دادن آنها بر روی ناحیه پشت سر داشته باشد.
• اندازه و شکل الکترودها: الکترودهای بزرگتر ممکن است نواحی بیشتری از مغز را تحریک کنند، در حالی که الکترودهای کوچکتر ممکن است به تحریک نواحی مشخص‌تر و دقیق‌تری بپردازند.

2. شدت و مدت زمان تحریک

• شدت جریان: معمولاً شدت جریان در tDCS بین 1 تا 2 میلی‌آمپر تنظیم می‌شود. شدت‌های بالاتر ممکن است اثرات بیشتری داشته باشند، اما خطر عوارض جانبی نیز افزایش می‌یابد.
• مدت زمان جلسات: مدت زمان هر جلسه tDCS معمولاً بین 10 تا 30 دقیقه است. جلسات طولانی‌تر ممکن است اثرات بیشتری داشته باشند، اما باید با دقت نظارت شوند تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود.

3. فواصل بین جلسات

• تعداد جلسات: تعداد جلسات tDCS و فاصله بین آنها نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. برنامه‌های درمانی ممکن است شامل جلسات روزانه یا هفتگی باشند.

4. وضعیت فردی و ویژگی‌های بیولوژیکی

• سن و جنسیت: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که تأثیر tDCS ممکن است بر اساس سن و جنسیت متفاوت باشد.
• وضعیت روانی و سلامت عمومی: وضعیت روانی و سلامت عمومی فرد می‌تواند بر تأثیرپذیری از tDCS تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، افراد با وضعیت‌های خاص روانی ممکن است واکنش‌های متفاوتی به تحریک داشته باشند.
• ساختار مغز و توپوگرافی: تفاوت‌های فردی در ساختار مغز و توپوگرافی آن نیز می‌تواند بر نتایج تأثیر بگذارد.

5. شرایط محیطی و روانی

• محیط انجام تحریک: محیط آرام و بدون استرس می‌تواند تأثیرات مثبت tDCS را افزایش دهد.
• تمرکز و وضعیت ذهنی فرد: وضعیت ذهنی و تمرکز فرد در هنگام تحریک می‌تواند بر نتایج تأثیر بگذارد. تمرینات ذهنی یا فعالیت‌های شناختی همزمان با tDCS ممکن است نتایج بهتری داشته باشند.

6. استفاده همزمان از روش‌های مکمل

• داروها و مکمل‌ها: استفاده همزمان از داروها یا مکمل‌های خاص می‌تواند تأثیر tDCS را تغییر دهد. به عنوان مثال، برخی داروهای تحریک‌کننده ممکن است تأثیرات مثبت tDCS را تقویت کنند.
• روش‌های درمانی دیگر: استفاده همزمان از روش‌های درمانی دیگر مانند روان‌درمانی یا تمرینات شناختی نیز می‌تواند تأثیر tDCS را تحت تأثیر قرار دهد.

7. پروتکل‌های تحریک

• نوع پروتکل تحریک: پروتکل‌های مختلفی برای استفاده از tDCS وجود دارند که هر یک ممکن است تأثیرات متفاوتی داشته باشند. این پروتکل‌ها شامل تنظیمات مختلف شدت، مدت زمان و فواصل بین جلسات هستند.

تأثیرپذیری از روش tDCS به عوامل متعددی بستگی دارد که همگی باید در طراحی و اجرای جلسات tDCS مورد توجه قرار گیرند. آگاهی از این عوامل و تنظیمات مناسب می‌تواند به بهبود نتایج و کاهش عوارض جانبی کمک کند.